Literatura Persian ay isa sa mga pinakaluma at pinakamahusay na-kilalang literatures ng mundo. Ito ay sumasaklaw ng dalawang-at-a-kalahating millennia, bagaman ang karamihan sa pre-Islamic materyal ay nawala. Pinagmumulan nito ay naging sa loob ng makasaysayang Persiya kabilang ang pangkasalukuyan Iran, Iraq at Azerbaijan, pati na rin ang mga rehiyon ng Gitnang Asya kung saan ang Persian wika ay naging kasaysayan ng pambansang wika. Halimbawa, Molana (Rumi), isa sa Persiya ang pinakamahusay na-mahal sa poets, ipinanganak sa Balkh o Vakhsh (sa ano ngayon Afghanistan o Tajikistan), nagsulat sa Persian, at nanirahan sa Konya pagkatapos ay ang kabisera ng Seljuks. Ang Ghaznavids malaking conquered teritoryo sa Gitna at Timog Asya at pinagtibay Persian bilang kanilang wika court. May kaya Persian panitikan mula sa Iran, Afghanistan, Iraq, Azerbaijan, Turkey, Pakistan, Tajikistan at iba pang mga bahagi ng Gitnang Asya. Hindi lahat ng panitikan na ito ay nakasulat sa Persian, bilang ilang mga isaalang-alang ang mga gawa na nakasulat sa pamamagitan ng etniko Persians sa iba pang mga wika, tulad ng Griyego at Arabic, upang maisama. Kasabay nito, hindi lahat ng literatura na nakasulat sa Persian ay nakasulat sa pamamagitan ng etniko Persians / Iranians. Lalo na Indic at Turko poets at manunulat na ginagamit din ng Persian wika sa kapaligiran ng Persianate kultura.
WIKANG PERSIAN
Ang Persa ay isang wikang Indo-Yuropeo. Opisyal itong wika sa Iran, Afganistan sa pangalang Dari at Tayikistan sa ngalang Tayiko. Nagtataglay ang wikang ito ng maraming salita galing sa Pranses at Arabo. Ginagamit ng Persa ang sulat Arabo, maliban sa Tayikistan kung saan ang alpabetong Siriliko ang kasalukuyang ginagamit.
Ang Persa ay ang unang wika sa silibisasyong Islamiko na lumaban sa monopolyo ng wikang Arabe sa pagsusulat, at itinatag bilang tradisyon sa mga silangang korte ang pagsulat ng tula sa Persa. Ilan sa mga sikat na panitikan sa Persa ay ang Shahnameh ni Ferdowsi, ang mga gawa ni Rumi, at iba pa.
HAL. NG AKDA GALING SA PERSIA
Si Rostam At Sohrab
Ang epiko ng "Si Rostam at Sohrab" ay sinulat ni Ferdowsi. Magaling siya sa pagsusulat ng mga epiko, madaming epiko na gawa niya noong 940 AD-1020AD.
Lahat na ginawa ni Ferdowsi ay nakikita pa din sa mga museo ng iba't ibang bayan sa mundo. Kagaya na lang ng Russia, Cairo, Istanbul, Berlin, Bombay, Tehran, Tashkent, Edinburgh, Bengal, at ang USA dito nayon nakikita ang mga kanyang epiko na gawa niya. Ang Iran ay mayroon pinaka masikat na kultura sa kanila dahil sa mga epiko.
Dahil sa mga epiko ni Ferdowsi lumaki ang kanyang epiko sa mga bansa ng Central Asia, Afghanistan, India, Armenia and Azerbaijan. Hindi lang yon ang mga ibang bansa ay mayroon sarili silang epiko na magkaiba kay Ferdowsi.
Ang pangalan ni Ferdowsi ay mayroon ibang pangalan na ginagamit ng mga ibang tao, Firdausi; Firdowsi; Firdawsi; Firdusi; Ferdausi. Makikita mo sa kaliwa mo ang mga larawan ng mga epiko na gawa ni Ferdowsi.
Makikita mo na ang mga libro ay sobrang matanda na pangalagaan ng mga museo ang mga ito. Kung ito ay nawala sa kultura ng Iran, masisira ang kultura nila kahit na din ang kanilang salita. Ang mga epiko ni Ferdowsi ay pinapagaralan ng mga guro sa mga bata din.
Hanggang nayon buhay pa din ang mga epiko ni Ferdowsi sa kultura ng Iran. Ang epiko ay tungkol sa mga salinlahi ng mga pamilya ng isang bayan. Kinukwento nito ang mga matatanda nito sa mga kaibigan nila, sa pamilya, at pati din sa mga bata.
Ang epiko ay parang isang kwento tungkol sa mga tao na buhay dati sa bayan. Pinapakita kung ano ang mga kanilang mabuting gawain nila sa bayan at ano nang-yari sa kanila sa kanilang buhay. Binibigay ang kwento sa isa pang tao upang malaman ng iba kung ano nang-yari sa mga bayani, gusto nila ng mga anak nila ang kwento upang maikwento nila sa susunod na salinlahi at matuloy hanggang sa huli.
